«ادبیات و تاریخ‌نگاری آن»؛ نویسنده طه حسین؛ ترجمه موسی اسوار ؛ نشر هرمس چگونه ادبیات کلاسیک را بفهمیم؟
تاریخ انتشار: ۱۸ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۳۴۶۵۳۲
«ادبیات و تاریخ‌نگاری آن»
نویسنده: طه حسین
مترجم: موسی اسوار
ناشر: هرمس، چاپ اول 1400
88 صفحه، 20000 تومان
****
از نام نویسنده می‌توان حدس زد که این کتاب دربارۀ ادبیات زبان عربی و تاریخ‌نگاری آن است. ولی ما برای فهم این کتاب خوب از ادبیات خودمان شروع می‌کنیم.
سعدی به‌حق یکی از قله‌های ادبیات فارسی است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
خوشبختانه این بدبختی منحصر به ما نیست و سایر ملت‌ها و کشورهای دوست و برادر نیز حال‌وروزی مشابه ما دارند. گنده‌تر و گولاخ‌تر از مصر که وجود ندارد. اگر باورتان نمی‌شود، در این کتاب توصیف طه حسین (1889-1973) از وضع ادبیات عرب و نحوۀ پرداختن به آن را در مصر بخوانید. قطعاً شگفت‌زده خواهید شد. گویی که وضع همین امروز ادبیات فارسی در ایران را گزارش می‌کند؛ آن هم دقیق و مفصل و تحلیلی. در این میان، نکته‌ای کلیدی هست طه حسین متذکر می‌شود: مشکل ما فقط این نیست که در باب تاریخ ادبیات کار درست و مفیدی نکرده‌ایم؛ بلکه معضل اساسی این است که اگر هم بخواهیم کاری کنیم نمی‌توانیم. چرا نمی‌توانیم؟ چون ابزارها و روش‌های لازم را نداریم و نمی‌شناسیم. برای نمونه، فرض کنید که بخواهیم دربارۀ سعدی کتابی بنویسیم. به احتمال بسیار زیاد محصول نهایی چنین چیزی از آب درمی‌آید: به زندگی‌اش می‌پردازیم و سپس آثار منثور و منظومش را نام می‌بریم و بعد هم آرایه‌های ادبی اشعارش را برمی‌شمریم و در نهایت چند نقل قول از بزرگان در باب سعدی می‌آوریم و با چند به‌به و چه‌چه و سلام و صلوات کتاب را ختم می‌کنیم. خب، اینکه قصه است! درک و فهم تاریخی ادبیات که به این صورت نیست. این امر نیازمند شناختی گسترده از دانش‌های پیرامونی است که آثار سعدی در دل آن‌ها جای می‌گیرد. اجازه دهید این مطلب را با مثالی آشناتر روشن‌تر سازم.
«بعد از اینم نبود شائبه در جوهر فرد / که دهان تو در این نکته خوش استدلالی‌ست» اگر این بیت حافظ در فال کسی بیاید، به این معناست که نباید هیچ تردیدی به خودش راه دهد که آرزوهایش محقق خواهد شد و به موفقیتی لاکچری‌گونه خواهد رسید. اما اگر کسی بخواهد آن را درست و دقیق بفهمد، اصلاً کار راحتی نیست؛ اصلاً یعنی اصلاً. فهم این بیت در گرو فهم مسئلۀ وجود و عدم «جوهر فرد» است. این موضوعِ متافیزیکی یکی از آن مسائلی بود که همۀ فرقه‌های کلامی و همۀ مکاتب فلسفی قرن‌ها بر سر آن به جان هم افتادند. بعضی از متکلمان آن را با مسئلۀ توحید گره زدند و منکر آن را تلویحاً کافر دانستند. عده‌ای منکر شدند. بعضی استدلال می‌کردند. برخی به دنبال نمونه‌های جوهر فرد رفتند. پای ریاضیات به میان آمد؛ چون نقطۀ هندسی یکی از نامزدها شد. سروکلۀ فیزیک هم پیدا شد؛ زیرا اتم نامزد بعدی بود. فیلسوفان دست رد به سینۀ همۀ نامزدها زدند و... . با توجه به پیچیدگی، اهمیت، ابعاد و تاریخ طولانی مسئلۀ جوهر فرد، فهم کامل همۀ جوانب آن به‌تنهایی یک تخصص کامل است. در هر صورت، صرف توجه به این امر درک و فهم ما را حتی از آن تک‌بیت هم تغییر می‌دهد. بر این اساس، آیا رواست تاریخ ادبیات را بفهمیم بدون اینکه به این‌گونه امور توجه کنیم؟! پس توجه به تاریخ اندیشه یکی از لوازم پرداختن به تاریخ ادبیات است. البته این امر فقط یکی از مواردی است که باید لحاظ شود. کارهای دیگری هم هست که باید انجام داد. نویسنده آن‌ها را نیز برمی‌شمرد و توضیح می‌دهد.
به دیگر سخن، این کتاب صرفاً توصیفی از وضح نامطلوب نیست، بلکه ترسیم وضع مطلوب و چگونگی رسیدن به آن هم هست. جالب است که طه حسین هم روشی کوتاه‌مدت معرفی می‌کند و هم روشی طولانی‌مدت. روش اول روی افراد فرهیختۀ ادب‌دوست حساب باز کرده و روش دوم مبتنی بر اصلاح دانشگاه و نظام آموزشی است. به عبارت دیگر، در این کتاب مختصر شاهد ترکیبی از مباحث نظری و راه حل‌های عملی هستیم. دیگر اینکه طه حسین همۀ مباحث خود را با مثال‌هایی همراه کرده که مربوط به ادبیات عرب است. ولی جالب این‌جاست که حتی نقد و بررسی آن مثال‌ها به گونه‌ای است که منحصر به ادبیات عرب نیست و مشابه آن‌ها را می‌توان دربارۀ ادبیات فارسی بازگو کرد. در کل، ارزش این کتاب برای ما در این است که دو ویژگی ممتاز دارد: اول اینکه مباحثش را می‌توانیم به تاریخ ادبیات فارسی تسری دهیم؛ و دوم اینکه هدف و مقصود کتاب را هم می‌توانیم تعمیم دهیم. هدف نویسنده نشان دادن راه و روش و چگونگی «نوشتن» تاریخ ادبیات است. ولی هیچ لزومی ندارد که مقید به این هدف باشیم. به‌راحتی می‌توانیم از نظریات نویسنده برای «فهم» تاریخی ادبیات بهره‌برداری کنیم.
در نتیجه، روی هم رفته، هر کس به هر نحوی دغدغۀ تاریخ ادبیات دارد از این کتاب مطالب جالب و مهمی خواهد آموخت. اما در پایان می‌خواهم به نکته‌ای مهم‌تر اشاره کنم. نکته این است که بیانات طه حسین فقط در خصوص ادبیات صادق نیست و با کمی دقت معلوم می‌شود که دربارۀ دیگر علوم انسانی هم صادق است؛ برای نمونه فلسفه. آیا مطلب ذیل بر وضعیت ادبیات و فلسفه و علوم سیاسی و حقوق و ... در کشورمان صدق نمی‌کند؟
«هر سال همان مکرّراتِ سال پیش را نشخوار می‌کنند و مدرّسان به این بازگویی دل آسوده داشته‌اند و شاگردان از بابت جزوه‌ها خاطر جمع‌اند: آن‌ها را از بر می‌کنند و محفوظات را بر برگۀ آزمون مصوّر می‌سازند یا در برابر گروه ممتحنان غرغره می‌کنند و، چون از آزمون فارغ گردند، مدرّس و معلم می‌شوند و جزوه‌های مدرّسانِ خود را برای شاگردان خویش خلاصه می‌کنند و این شاگردان نیز مطالب را از بر می‌کنند و مصوّر می‌سازند و غرغره می‌کنند و سرانجام مدرک هم می‌گیرند. نه انتظار بود نه امید می‌رفت که روش تدریس ادبیات در مدارس دولتی تغییر کند. چند ماه پیش جزوه‌ای می‌خواندم از همین جزوه‌ها که در دسترس دانشجویانِ دانشسراست. همانی بود که ده یا پانزده سال پیش می‌خواندم، تغییر نکرده بود – غلط گفتم تغییر کرده و خلاصه شده بود و صاحب قلم، از سر ترحّم به شاگردان و آسان گرفتن بر آنان در آزمون، آن را زیاده خلاصه کرده بود!»
*دکترای فلسفه
منبع: الف
کلیدواژه: تاریخ ادبیات ادبیات فارسی جوهر فرد طه حسین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۳۴۶۵۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
معلم علمدار مبارزه با جهل و معمار هویت کشور است
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای استان خوزستان، رضامراد صحرایی پنجشنبه شب در آیین نکوداشت ادیب دزفول دکتر محمدرضا سنگری در حسینیه ثارالله این شهرستان گفت: این شخصیت از معلمان برجسته کشور است که نکوداشت او نکوداشت جایگاه و مقام معلم است. وی معلم را علمدار مبارزه با جهل دانست و افزود: گرامیداشت مقام معلم وظیفه‌ای همگانی است و همه در این زمینه مسئولیت دارند. صحرایی با بیان اینکه آینده کشور به دست معلم است، ادامه داد: معلمی شغل انبیاء، سازنده زیرساخت سرافرازی و معمار هویت آینده کشور است. وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه نسل‌های مختلفی از کشور، مقاومت را از قلم شیوای دکتر سنگری آموخته اند، اضافه کرد: آموزش و پرورش جمهوری اسلامی به دلیل تربیت نیرو‌های ممتاز، سربلند است. وی می‌گوید: هیچ کس در جامعه بر معلم برتری ندارد و جامعه‌ای که معلمان خود را گرامی بدارد چنین جامعه‌ای سرفراز خواهد بود. صحرایی با بیان اینکه بسیاری از کودکان شور و شعور عاشورایی را از آثار دکتر سنگری آموخته اند، گفت: دکتر سنگری در ادبیات مقاومت و پایداری صاحب سبک است و نقش تحسین برانگیزی در تربیت نسل‌های مختلف و آشنایی با فرهنگ عاشورایی داشته است. وی با بیان اینکه مقام معلم از مقام عالم برتر است افزود: دکتر سنگری پس از دریافت علم و عالم بودن، معلم برجسته و ادیبی فاخر است. وزیر آموزش و پرورش تجمیع عالم و معلم بودن را از جمله ویژگی‌های ممتاز دکتر سنگری دانست و گفت: سنت حسنه نکوداشت چهره‌های فاخر و نخبه علمی و فرهنگی حرکتی ارزشمند است که باید بیش از پیش تقویت شود. دکتر محمدرضا سنگری در اولین روز آبان ۱۳۳۳ هجری شمسی در خانواده‌ای اهل دین، ادب و معرفت د درفول دیده به جهان گشود. وی تمام دوران کودکی، نوجوانی، جوانی و بسیاری از سال‌های پس از آن را در دزفول گذراند و از مبارزان جوان پیش از انقلاب و رزمنده و مبلغ موثر سال‌های دفاع مقدس است. سنگری، پس از پایان تحصیل در مقطع کاردانی در سال ۱۳۵۴ به عنوان معلم ادبیات به استخدام آموزش پرورش درآمد و پس از آن در سال ۱۳۷۳ با گذراندن مراتب عالی علمی موفق به اخذ درجه دکتری در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد. دکتر سنگری یکی از پژوهشگران عاشورایی برجسته کشور است که سوابقی نظیر عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، عضو شورای نویسندگان کتاب مطالعات اجتماعی، مدیر دفتر هنر و ادبیات عاشورایی حوزه هنری، عضو گروه ادبیات انقلاب اسلامی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، عضو شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی و دبیر علمی کتاب سال عاشورا را دارد. عضو شورای مشاوران تربیتی سازمان پژوهش و برنامه ریزی، عضو شورای فرهنگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، عضو گروه پژوهشی ادبیات پژوهشگاه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، عضو هیات مدیره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، رئیس شورای علمی بنیاد دعبل خزاعی، عضو هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی دزفول، دبیر علمی جشنواره شعر غدیر بنیاد بین المللی غدیر، دبیر علمی کتاب ربع قرن دفاع مقدس، دبیر علمی جشنواره کتاب سال دفاع مقدس، عضو هیات امنای بسیج هنرمندان کشور و داور ۱۰ها جشنواره و سوگواره شعر، داستان، تحقیق، پژوهش و مقاله نگاری نیز از دیگر سوابق اجرایی وی هستند. این پژوهشگر برجسته، مولف بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب از جمله نظیر سوگ سرخ، سرچشمه امید، در قلمرو راز، نافله باغ، ادبیات معاصر، جاده سجاده و روزنه‌ای به دنیای نوجوانی است. وی همچنین در تألیف ۳۰ جلد کتاب درسی ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و کتاب‌های راهنمای معلم مشارکت داشته است.
دستگیری ۴ متهم اصلی پرونده مفقودی یسنا کودک کلالهای